Kinderopvang is een plek waar kinderen de eerste stappen zetten in hun sociale en cognitieve ontwikkeling buiten het gezinsleven. Voor sommige kinderen gaat deze ontwikkeling sneller dan gemiddeld; zij hebben een ontwikkelingsvoorsprong. Het herkennen en ondersteunen van deze kinderen binnen de kinderopvang kan een uitdaging zijn, maar is cruciaal voor hun welbevinden en verdere ontwikkeling.
In 2023 heeft Stichting Kinderopvang Kralingen een workshop van de expertgroep ontwikkelingsvoorsprong gevolgd tijdens haar jaarlijkse studiedag. We delen in deze blog onze inzichten en ervaringen.
Wat is een Ontwikkelingsvoorsprong?
Een ontwikkelingsvoorsprong betekent dat een kind zich sneller ontwikkelt dan zijn of haar leeftijdsgenoten op gebieden zoals taal, motoriek, sociale vaardigheden of cognitieve vermogens. Deze kinderen hebben vaak een grote nieuwsgierigheid, een sterk geheugen en leren nieuwe dingen sneller. Dit kan zich uiten in vroegtijdig praten, lezen, rekenen of in een diepgaande interesse in specifieke onderwerpen. Bij jonge kinderen spreken we liever over een ontwikkelingsvoorsprong ipv hoogbegaafdheid.
Kenmerken ontwikkelingsvoorsprong
Het herkennen van een ontwikkelingsvoorsprong in de kinderopvang is de eerste stap naar passende ondersteuning. Wat zijn de kenmerken van een ontwikkelingsvoorsprong? Wie denkt er bij een wiebelend kind dat vaak heel boos is, aan een voorsprong? Toch kan juist een ontwikkelingsvoorsprong dit gedrag veroorzaken.
Pedagogisch medewerkers spelen hierin een sleutelrol
Zij kunnen signalen oppikken zoals:
– Baby’s die je direct alert aankijken, die hun hoofd omhoog houden om te zien wat er in de wereld om hen heen gebeurt
– Dreumesen die in hun haast de wereld te gaan ontdekken het kruipen overslaan
– Peuters met een sterke interesse in complexe onderwerpen
– Peuters die veel vragen stellen en een groot verlangen naar kennis hebben.
– Peuters die vroeg en geavanceerd taalgebruik hebben
– Peuters die een hoge mate van zelfredzaamheid en probleemoplossend vermogen hebben
– Peuters met een sterk rechtvaardigheidsgevoel; “afspraak is afspraak” en heel boos worden als die afspraak niet wordt nagekomen
– Eventuele verveling of frustratie bij activiteiten die voor leeftijdsgenoten wel uitdagend zijn.
Natuurlijk is niet elk kind dat iets sneller gaat in de ontwikkeling dan andere kinderen meteen hoogbegaafd, maar bij een combinatie van dingen zoals bijvoorbeeld vroeg lopen, een grote verbale ontwikkeling of een sterk rechtvaardigheidsgevoel, zou je kunnen spreken van een ontwikkelingsvoorsprong.
Uitdagingen binnen de Kinderopvang
Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong kunnen zich snel vervelen in de kinderopvang als de aangeboden activiteiten niet aansluiten bij hun niveau. Dit kan leiden tot gedragsproblemen, zoals frustratie of desinteresse. Daarnaast kunnen zij moeite hebben om aansluiting te vinden bij leeftijdsgenoten, wat kan resulteren in gevoelens van eenzaamheid of isolement.
Passende ondersteuning bieden bij ontwikkelingsvoorsprong
We hebben geleerd om vooral naar de zijnskenmerken van een kind te kijken, dus te leren om niet alleen naar het gedrag te kijken, maar te kijken wat er achter dat gedrag zit.
Ongewenst gedrag kan een signaal zijn
Voorbeelden van kenmerken van ontwikkelingsvoorsprong zijn:
– Niet naar opvang of school willen
– Boos, driftbui, agressie
– Angstig
– Druk en onrustig gedrag
– Veel aandacht vragen thuis
– Clownesk gedrag
– Afnemende betrokkenheid/terugtrekken
– Altijd de baas spelen
– Hangen aan ouders
– Voorbeeldig/wenselijk
Om kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong te ondersteunen, is het belangrijk dat pedagogisch medewerkers inspelen op hun specifieke behoeften en dat er plek is voor:
– (h)Erkenning
– Hulp bij de ontwikkeling van het zelfbeeld
– Uitleg over de omgang met de wereld
– Zelfstandigheid
– Uitdaging
– Hulp bij ontwikkeling van mindset
– Goed contact met ouders
Bijna alle kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong leggen de lat extreem hoog. Vaak hebben zij irreële verwachtingen van zichzelf. Het gevolg hiervan kan zijn dat zij ergens dan maar helemaal niet aan beginnen (taakontwijkend gedrag). Daarnaast vinden zij feedback ontvangen zeer confronterend. Daar komt nog bij dat zij niet gewend zijn om dingen onder de knie te krijgen door middel van fouten maken of oefenen.
We hebben met elkaar gekeken of er in de groepen voldoende aandacht is voor bovenstaande en onderstaande aspecten.
1. Verrijkingsactiviteiten: Bieden we activiteiten aan die de nieuwsgierigheid en intellectuele vaardigheden van het kind stimuleren? Denk aan uitdagende puzzels, wetenschappelijke experimenten of creatieve projecten.
2. Differentiatie: Zorgen we voor een variatie in aanbod van activiteiten, zodat kinderen op hun eigen niveau kunnen werken?
3. Individuele aandacht: Geven we kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong de gelegenheid om individuele begeleiding en aandacht te krijgen? Mag een kind met deze behoefte net wat andere taken of activiteiten doen in de groep? Kijk goed naar waar de interesse ligt van dit kind en probeer op deze interesse verder door te gaan. Dit kan hen helpen om hun vaardigheden verder te ontwikkelen en hen een gevoel van erkenning en waardering geven.
4. Sociale Vaardigheden: Help kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong om sociale vaardigheden te ontwikkelen. Leer hen om samen te spelen en te communiceren met hun leeftijdsgenoten en ondersteun hen bij het aangaan van vriendschappen.
5. Ouderbetrokkenheid: Betrek ouders bij de begeleiding van hun kind. Bespreek observaties en ontwikkelingen en werk samen aan een plan om het kind te ondersteunen, zowel thuis als in de kinderopvang.
Toepassing ontwikkelingsvoorsprong binnen Stichting Kinderopvang Kralingen
De pedagogisch coaches van Stichting Kinderopvang Kralingen hebben zich na de workshop verder verdiept in de theorie en passen deze theorie op steeds meer groepen toe. Recent is het pakket “pientere peuters” aangeschaft zodat we pedagogisch medewerkers, ouders maar vooral de kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong verder kunnen ondersteunen zodat deze kinderen zich gewaardeerd voelen waarbij vooral erkenning een sleutelwoord is.
Zou je meer willen weten over de expertgroep ontwikkelingsvoorsprong? Kijk dan op de website voor nog meer tips https://expertgroepontwikkelingsvoorsprong.nl/
Saskia Mucek
Pedagogisch coach
